Władysław Zamoyski (1853–1924)

Rok 2024 został ustanowiony przez Sejm RP Rokiem Władysława Zamoyskiego w uznaniu jego zasług dla polskiego społeczeństwa.

Władysław, syn generała Władysława Zamoyskiego i Jadwigi z Działyńskich, urodził się 18 listopada 1853 roku w Paryżu. Początkowo uczył się w domu pod pilnym okiem swojej matki. Potem uczęszczał na kursy nauk elementarnych. W latach 1863–1874 był uczniem paryskiego Lycée Impérial Charlemagne. Parokrotnie starał się o przyjęcie do École Polytechnique w Paryżu. W 1875 roku zgodnie z wolą ojca rozpoczął służbę wojskową w armii francuskiej. W 1879 roku wyjechał na Wystawę Powszechną w Sydney i Melbourne. Został członkiem komisji mającej badać Australię pod względem agronomicznym, przemysłowym i handlowym. Podczas pobytu w Australii otrzymał wiadomość o śmierci wuja Jana Działyńskiego i odziedziczeniu majątku w Kórniku koło Poznania. Potem udał się do Stanów Zjednoczonych, zwiedzając po drodze Nową Zelandię, Tahiti i Hawaje, gdzie był serdecznie przyjmowany przez miejscową Polonię.

W 1881 roku wraz z matką i siostrą wrócił do kraju, zamieszkał w domu, który otrzymał w spadku po swoim dziadku Tytusie oraz wuju Janie Działyńskim. Przez pierwsze lata borykał się z kłopotami materialnymi, spowodowanymi zadłużeniem odziedziczonego majątku i koniecznością przeprowadzenia remontu zamku. Pomagał matce i siostrze w sprawach związanych z założeniem w Kórniku Szkoły Domowej Pracy Kobiet, zwanej Zakładem Kórnickim. Zaangażował się w działalność społeczną i patriotyczną w Wielkopolsce. Był współzałożycielem Banku Ziemskiego w Poznaniu. W Kórniku rozszerzył zakres działalności przedsiębiorstwa handlu żelazem, zbudował warsztaty i odlewnię, uruchomił produkcję i sprzedaż oraz naprawę maszyn rolniczych.

W 1885 roku, jako obywatel francuski, został objęty tzw. ustawami bismarckowskimi i wraz z matką i siostrą został wydalony z własnego domu. Na zaproszenie Andrzeja Zamoyskiego wyjechał do Galicji, do Starej Lubowli na Spiszu, przenosząc tam także zamkniętą w Kórniku przez władze pruskie Szkołę Domowej Pracy Kobiet.

W 1889 roku, z myślą o ratowaniu lasów tatrzańskich, nabył w drodze licytacji dobra zakopiańskie, ratując je przed przejściem w obce ręce. Tym czynem oraz wygraniem procesu o Morskie Oko zapisał się trwale w narodowej pamięci. Po nabyciu Zakopanego Zamoyscy zamieszkali najpierw w wynajętej willi „Adasiówka”, gdzie umieszczono także Szkołę Domowej Pracy Kobiet. Dopiero w czerwcu 1891 roku przenieśli się wraz ze Szkołą do Kuźnic.

Zamoyski uratował Tatry i jej przyrodę przed zniszczeniem powodowanym gospodarką rabunkową. Zaprowadził ład i kulturę tam, gdzie jej brakowało. Sadził lasy, zbudował kolej na trasie Chabówka–Zakopane, kilka szkół, wodociągi, elektrownię.

W tym roku przypada setna rocznica śmierci Władysława Zamoyskiego. Zmarł 3 października 1924 roku w Kórniku.

W testamencie cały swój majątek przekazał Narodowi Polskiemu.

Wystawę poświęconą Władysławowi Zamoyskiemu można oglądać w oficynie północnej zespołu pałacowo-parkowego w Kozłówce w dniach 24 września – 15 grudnia 2024 roku.